Śmierć bliskiej osoby to jedno z najtrudniejszych doświadczeń, z jakimi człowiek musi się zmierzyć. Towarzyszące jej uczucia, takie jak smutek, żal, lęk, gniew czy poczucie winy, są całkowicie naturalne. U niektórych emocje te mijają szybciej, podczas gdy inni zmagają się z nimi przez dłuższy czas. Nie ma dwóch takich samych dróg przechodzenia przez żałobę – każdy radzi sobie z nią na swój sposób. Ale czym właściwie jest żałoba? Jak wygląda jej przebieg i jakie są jej etapy?
Czym jest żałoba i co może ją wywołać?
Żałoba to stan głębokiego przeżywania straty, któremu towarzyszy intensywna gama negatywnych emocji, takich jak smutek, żal, gniew, poczucie winy czy ból psychiczny. Chociaż zazwyczaj kojarzona jest ze śmiercią ukochanej osoby, psychologia uznaje, że może pojawić się w wyniku utraty czegoś lub kogoś niezwykle ważnego. Przeżywanie żałoby może być związane z takimi wydarzeniami jak: - śmierć bliskiej osoby, - zakończenie związku partnerskiego, - rozwód rodziców, - utrata pracy, - odejście ukochanego zwierzęcia.
Jak objawia się żałoba?
Proces żałoby niesie ze sobą liczne emocjonalne i fizyczne objawy. Dominują uczucia takie jak smutek, żal, poczucie bezradności czy gniew. Często pojawiają się również szok i niedowierzanie, a rzeczywistość wydaje się nierealna. Do tego dochodzą objawy somatyczne: - uczucie pustki w żołądku, - ucisk w gardle i klatce piersiowej, - suchość w ustach, - trudności z zasypianiem lub nadmierna senność, - zmiany apetytu – od jego utraty po kompulsywne jedzenie, - brak energii i osłabienie fizyczne. Osoba przeżywająca stratę może także doświadczać problemów z koncentracją, zaburzeń pamięci krótkotrwałej oraz poczucia utraty celu w życiu. Jednocześnie w niektórych przypadkach pojawia się uczucie ulgi, zwłaszcza gdy śmierć nastąpiła po długiej walce z chorobą.
Etapy żałoby – jak zmienia się perspektywa po stracie? Każdy człowiek przeżywa stratę w indywidualnym tempie. Jednak psychologia wyróżnia pięć uniwersalnych etapów żałoby:
1. Szok i zaprzeczenie – To faza początkowa, gdy człowiek nie jest w stanie w pełni pojąć, co się wydarzyło. Towarzyszą temu niedowierzanie i odczucie nienamacalności straty. W przypadku śmierci bliskiej osoby szok zwykle ustępuje miejsca innym emocjom po pogrzebie.
2. Chaos i dezorganizacja – Świadomość straty zaczyna docierać do osoby pogrążonej w żałobie. Pojawia się uczucie osamotnienia i lęk, które mogą być wzbogacone objawami fizycznymi, takimi jak problemy ze snem czy brak apetytu.
3. Gniew i bunt – Złość może być skierowana na siebie, osobę zmarłą lub otaczający świat. Często pojawia się pytanie: „Dlaczego mnie to spotkało?”. Widok innych ludzi cieszących się życiem może pogłębiać poczucie niesprawiedliwości.
4. Rozpacz – Etap ten bywa najdłuższy i cechuje go głęboki smutek oraz apatia. Człowiek wycofuje się z życia społecznego i stopniowo przestaje angażować się w codzienne aktywności.
5. Akceptacja – To moment pogodzenia się z rzeczywistością. Osoba dotknięta stratą zaczyna organizować swoje życie na nowo.